kodeks pracy

DZIAŁ PIERWSZY. Przepisy ogólne

DZIAŁ ÓSMY. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem

Art. 180Urlop macierzyński

§ 1. Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze: 1) 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie; 2) 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie; 3) 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie; 4) 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie; 5) 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. § 2. Przed przewidywaną datą porodu pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. § 3. Po porodzie przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania wymiaru, o którym mowa w § 1. § 4. Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy, jeżeli: 1) pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko; 2) przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony-ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową. § 5. Pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego. § 6. Pracownica legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, jeżeli: 1) pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko albo pracownik-inny członek najbliższej rodziny; 2) przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony-ojciec dziecka albo ubezpieczony-inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową. § 7. Pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje, w przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego. § 8. W przypadkach, o których mowa w § 4 i 6, pracownica składa pracodawcy wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186 8a rozporządzenie w sprawie wniosków o udzielenie urlopów: macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego, rodzicielskiego i ojcowskiego lub rezygnacji z urlopów. . Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy. § 9. Części urlopu macierzyńskiego, o której mowa w § 4 pkt 1, § 5, § 6 pkt 1 i § 7, pracodawca udziela, odpowiednio, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny, na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186 8a rozporządzenie w sprawie wniosków o udzielenie urlopów: macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego, rodzicielskiego i ojcowskiego lub rezygnacji z urlopów. . Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny. § 10. Pracownica, która przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, może przerwać urlop macierzyński na okres pobytu w tym szpitalu albo zakładzie leczniczym, jeżeli: 1) część urlopu macierzyńskiego za ten okres wykorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko albo pracownik-inny członek najbliższej rodziny; 2) osobistą opiekę nad dzieckiem w tym okresie będzie sprawował ubezpieczony-ojciec dziecka albo ubezpieczony-inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową. § 11. Pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje, w przypadku przerwania przez ubezpieczoną-matkę dziecka pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie, prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym ubezpieczona-matka dziecka przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. § 12. W przypadku zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczonej-matki dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu pracownicy albo ubezpieczonej-matki dziecka. § 13. W przypadku porzucenia dziecka przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego albo ubezpieczoną-matkę dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu porzucenia dziecka, nie wcześniej jednak niż po wykorzystaniu przez: 1) pracownicę, po porodzie, co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego; 2) ubezpieczoną-matkę dziecka, zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie. § 14. Łączny wymiar urlopu macierzyńskiego oraz urlopu macierzyńskiego i okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu w okolicznościach, o których mowa w § 4–7 i § 10–13, nie może przekroczyć wymiaru urlopu macierzyńskiego, o którym mowa w § 1. § 15. W przypadku: 1) zgonu matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, albo nieposiadającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, 2) porzucenia dziecka przez matkę nieobjętą ubezpieczeniem, o którym mowa w pkt 1, albo nieposiadającą tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, 3) niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę nieobjętą ubezpieczeniem, o którym mowa w pkt 1, albo nieposiadającą tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji – pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu matki dziecka, porzucenia przez nią dziecka albo powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji. § 16. W okolicznościach, o których mowa w § 10 pkt 1 i § 11–13 i 15, części urlopu macierzyńskiego udziela się na wniosek składany w postaci papierowej lub elektronicznej przez pracownika – ojca wychowującego dziecko albo pracownika – innego członka najbliższej rodziny. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186 8a rozporządzenie w sprawie wniosków o udzielenie urlopów: macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego, rodzicielskiego i ojcowskiego lub rezygnacji z urlopów. . Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny. § 17. W przypadku podjęcia przez matkę dziecka nieposiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje, w okresie trwania zatrudnienia matki dziecka, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej od dnia podjęcia zatrudnienia przez matkę dziecka aż do wyczerpania wymiaru, o którym mowa w § 1. Przepis § 9 stosuje się odpowiednio.
Komentarz
Przykład
Brak zastosowania
Dowody za
Dowody przeciw
1) Artykuł precyzuje zasady przyznawania urlopu macierzyńskiego, różnicując jego wymiar w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Dodatkowo, umożliwia elastyczne podejście do korzystania z urlopu, co sprzyja równowadze między pracą a opieką nad dzieckiem, zwłaszcza w przypadku zaangażowania ojców lub innych członków rodziny.
Ania, po porodzie, wykorzystała 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, a następnie wróciła do pracy, pozwalając mężowi na przejęcie części urlopu, aby mógł zająć się ich nowonarodzonym dzieckiem.
Aby skutecznie obronić się przed zastosowaniem przepisów dotyczących urlopu macierzyńskiego w konkretnej sprawie cywilnej lub karnej, warto rozważyć kilka kluczowych argumentów i strategii.

1. **Nieprzestrzeganie terminów i procedur**: Można wskazać na ewentualne naruszenia procedur przez pracodawcę, takie jak brak dostarczenia wniosków w wymaganym terminie lub nieprawidłowe rozpatrzenie wniosków. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wnioski pracownicze zgodnie z art. 8, co może być podstawą do obrony.

2. **Niedostateczna dokumentacja**: Wszelkie roszczenia związane z urlopem macierzyńskim muszą być poparte odpowiednią dokumentacją. W przypadku braku wymaganych dokumentów, pracodawca może odmówić przyznania urlopu, co może być wykorzystane w obronie przed ewentualnymi roszczeniami o jego udzielenie.

3. **Osobista opieka**: Jeśli pracownica nie jest w stanie sprawować osobistej opieki nad dzieckiem, można argumentować, że prawo do urlopu nie powinno być przyznane, jeśli nie ma odpowiednich dowodów na to, że inny członek rodziny spełnia warunki określone w przepisach.

4. **Przesłanki zdrowotne**: W sytuacji, gdy matka dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, można zakwestionować zasadność przyznania urlopu macierzyńskiego, jeśli nie zostały spełnione warunki określone w przepisach.

5. **Zgon lub porzucenie dziecka**: W przypadku zgonu matki lub porzucenia dziecka, można powołać się na przepisy dotyczące przyznawania urlopu ojcom lub innym członkom rodziny. Można argumentować, że w takich okolicznościach matka nie miała możliwości skorzystania z przysługującego jej urlopu.

6. **Interpretacja przepisów**: Można również podjąć próbę interpretacji przepisów w sposób korzystny dla swojego stanowiska, np. wskazując na niejasności lub luki w przepisach, które mogą prowadzić do odmiennej wykładni.

Wszystkie te argumenty powinny być poparte odpowiednimi dowodami i dokumentami, a także dokładną analizą przepisów prawnych oraz okoliczności konkretnej sprawy. Warto również skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy, aby uzyskać profesjonalną pomoc w obronie przed zastosowaniem tych przepisów.
Na podstawie przedstawionego przepisu dotyczącego urlopu macierzyńskiego, oto pięć realistycznych dowodów, które mogą być wykorzystane w celu wykazania zasadności jego zastosowania w konkretnej sprawie cywilnej lub karnej:

1. **Dokumentacja medyczna dotycząca porodu**:
- Potwierdzenie urodzenia dziecka, takie jak akt urodzenia lub dokumentacja szpitalna, która zawiera datę porodu oraz liczbę urodzonych dzieci. Tego typu dokumenty są kluczowe do ustalenia wymiaru urlopu macierzyńskiego, przysługującego matce.

2. **Wnioski o urlop macierzyński**:
- Kopie wniosków składanych przez pracownicę do pracodawcy w celu uzyskania urlopu macierzyńskiego oraz wszelkich ewentualnych rezygnacji z części urlopu. Dokumenty te powinny zawierać daty ich złożenia oraz odpowiedzi pracodawcy, co świadczy o formalnej procedurze ubiegania się o urlop.

3. **Orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji**:
- Dokumenty potwierdzające orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, które mogą być istotne w sytuacji, gdy matka dziecka rezygnuje z urlopu macierzyńskiego na rzecz ojca lub innego członka rodziny. Takie orzeczenia mogą być kluczowe w sytuacjach wskazanych w przepisach dotyczących opieki nad dzieckiem.

4. **Dowody na sprawowanie opieki nad dzieckiem**:
- Potwierdzenia, że pracownik-ojciec lub inny członek rodziny rzeczywiście sprawował osobistą opiekę nad dzieckiem. Może to obejmować oświadczenia, zdjęcia dokumentujące opiekę, a także świadectwa od osób trzecich, które mogą potwierdzić, że opieka była sprawowana zgodnie z wymogami przepisu.

5. **Dokumentacja dotycząca zatrudnienia matki dziecka**:
- Umowy o pracę oraz dokumenty potwierdzające zatrudnienie matki dziecka w momencie, gdy przysługuje jej prawo do urlopu macierzyńskiego. W szczególności istotne są informacje dotyczące czasu trwania zatrudnienia oraz jego wymiaru, co może być kluczowe w kontekście przepisów dotyczących rezygnacji z urlopu przez matkę dziecka.

Te dowody mogą być istotne w różnych sprawach cywilnych lub karnych, w których uczestniczą pracownicy korzystający z urlopu macierzyńskiego lub ich rodziny, a także w sytuacjach, gdzie należy ustalić prawo do urlopu w kontekście wykładni przepisów.
Oto pięć realistycznych dowodów, które mogą zostać wykorzystane w celu wykazania braku zasadności zastosowania przepisów dotyczących urlopu macierzyńskiego w konkretnej sprawie cywilnej lub karnej:

1. **Dokumentacja medyczna**: Zaświadczenie od lekarza potwierdzające, że pracownica nie była w stanie sprawować osobistej opieki nad dzieckiem przez okres dłuższy niż 8 tygodni po porodzie, co uniemożliwiało jej rezygnację z urlopu macierzyńskiego. Taki dokument mógłby wykazać, że skutki zdrowotne po porodzie nie pozwalały na skorzystanie z przepisów dotyczących rezygnacji z urlopu.

2. **Oświadczenie pracodawcy**: Pismo od pracodawcy, w którym stwierdza, że nie otrzymał wniosku o rezygnację z części urlopu macierzyńskiego w wymaganym terminie (np. 7 dni przed powrotem do pracy), co sugeruje, że pracownica nie miała zamiaru rezygnować z urlopu i nie korzystała z przysługujących jej praw.

3. **Zaświadczenie o zatrudnieniu**: Dokument potwierdzający, że pracownik-ojciec nie był w stanie przerwać działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, co jest warunkiem koniecznym do skorzystania z przepisów dotyczących przekazania części urlopu macierzyńskiego.

4. **Dowody na porzucenie dziecka**: Wiarygodne świadectwa lub raporty z instytucji zajmujących się opieką nad dziećmi, które wskazują, że dziecko zostało porzucone przez matkę, ale nie ma dowodów na to, że ojciec lub inny członek rodziny sprawował opiekę, co mogłoby podważyć zasadność wniosku o urlop macierzyński.

5. **Potwierdzenie o niezdolności do pracy**: Orzeczenie o niezdolności do pracy matki dziecka, które wskazuje na to, że nie była ona objęta ubezpieczeniem społecznym, co może sugerować, że nie miała prawa do urlopu macierzyńskiego i tym samym ojciec nie mógł ubiegać się o część urlopu macierzyńskiego po jej rezygnacji.

Te dowody mogą wspierać stanowisko, że przepisy dotyczące urlopu macierzyńskiego nie powinny być stosowane w danej sprawie.
Rozdział I. Przepisy wstępne Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę Rozdział III. Świadczenie przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy Rozdział IV. Odprawa pośmiertna DZIAŁ CZWARTY. OBOWIĄZKI PRACODAWCY I PRACOWNIKA Rozdział II. Obowiązki pracownika Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników Rozdział IV. Regulamin pracy Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi DZIAŁ SZÓSTY. CZAS PRACY Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy Rozdział III. Okresy odpoczynku Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe Rozdział II. Urlopy bezpłatne DZIAŁ ÓSMY. UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracęw celu przygotowania zawodowego Rozdział III. Dokształcanie Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia Rozdział VI. Profilaktyka ochrony zdrowia Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe Rozdział II. Postępowanie pojednawcze Rozdział III. Sądy pracy DZIAŁ TRZYNASTY. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNIKA DZIAŁ CZTERNASTY. PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ DZIAŁ PIĘTNASTY. PRZEPISY KOŃCOWE Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę